Ăn chay (ăn lạt) ngày càng được quan tâm như một cách sống, một cách ăn uống để bảo vệ sức khỏe, phòng chống bệnh tật. Xu hướng ăn chay đang thịnh hành trên khắp thế giới ngay cả tại các nước phát triển.

Vậy ăn mặn với ăn chay khác nhau như thế nào?

Ăn mặn là từ ngữ chỉ việc ăn uống thông thường, bình thường, thường nhựt của bất cứ người nào trên thế gian, không quan hệ với bất cứ phong tục, tập quán, hay tín ngưỡng nào. Nói một cách khác: ăn mặn có nghĩa là ăn tất cả các loại thực phẩm có thể ăn được trên trái đất này, bao gồm thịt động vật, trứng, sữa, và các loại thực vật, rau cải trái cây.

Ăn chay ( vegetarianism) là từ ngữ có nhiều nghĩa khác nhau, tùy theo phong tục, tập quán, hay tín ngưỡng. Có nhiều nơi, ăn chay có nghĩa là: không ăn thịt heo, hay cữ thịt bò. Có nhiều nơi, ăn chay có nghĩa là: không ăn các loại thịt động vật, sống trên mặt đất, nhưng có thể ăn các loại sinh vật, sống ở dưới nước. Ăn chay có hai lý do chính: Một là vì lý do phong tục, tập quán, hay tín ngưỡng; hai là vì lý do sức khỏe Có rất nhiều biến thể ăn chay khác nhau trên thế giới, nhưng chung quy có bốn kiểu truyền thống sau:

– Ăn chay ròng/ tuyệt đối (vegian): Kiêng ăn thịt, gia cầm, cá, sữa và các sản phẩm từ sữa, trứng. (vegian)

– Ăn chay có dùng sữa. (lacto vegetarian) Kiêng thịt cá và kiêng cả trứng, nhưng có uống sữa và ăn những chế phẩm từ sữa như bơ, phó mát… Sư huynh dòng khổ tu ăn kiểu này, cũng như một vài nhóm Yoga, nhóm Hare Krishna.

– Ăn chay có trứng. (ovo vegetarian)

– Ăn chay có sữa và trứng.(ovo lacto vegetrarian) Kiêng ăn thịt cá, nhưng có ăn trứng, bơ, sữa v…v… Nhóm này thường là người Mỹ theo đạo Phật, hoặc là nhóm nhân đạo phản đối việc sát hại loài vật (không đi giầy da, không choàng khăn lông thú).

Ngoài ra, có một dạng ăn chay khá phổ biến hiện nay là “ăn chay bán phần” (semi vegetarian) chỉ kiêng các loại thịt đỏ như thịt bò, cừu…nhưng lại ăn loại thit trắng như thịt gà, gà tây… Cũng có những người chỉ ăn trái cây và thỉnh thoảng ăn rau; hoặc chỉ ăn cá, trai, sò, tôm, cua….

Nhưng dễ nhất là ăn chay tùy hứng (kiểu tài tử ), nghĩa là bỏ bớt thịt cá, ăn nhiều rau đậu, tàu hũ và lúc nào cảm thấy cần, lúc nào thèm, lúc nào nhớ thì ăn cũng như nếu cuối tuần phải tiệc tùng liên miên, đám cưới đám giỗ lu bù, ăn nhiều thịt nhiều dầu mỡ quá, thì bù lại thứ hai hoặc thứ ba nên ăn chay để giúp cơ thể nghỉ xả hơi đôi chút trong 1-2 ngày…Đây là lối ăn đổi món, giúp cơ thể nghỉ ngơi, bớt dầu bớt mỡ. Ăn thịt hoài cũng ngán, lâu lâu đổi bữa, ăn chay lạ miệng cũng thấy ngon!

Ăn chay có tốt cho sức khoẻ không ?

Theo các nhà dinh dưỡng học, muốn có một cuộc sống đầy đủ sức khỏe, muốn có đủ năng lực hoạt động trong cuộc đời, chúng ta phải lưu tâm đến việc ăn uống điều độ, và đầy đủ chất dinh dưỡng. Sách có câu: “Tinh thần minh mẩn trong thân thể tráng kiện”. Chúng ta thường được chỉ dẫn, nên theo một chế độ ăn uống thích hợp, với bao nhiêu phân lượng chất đạm, chất xơ, chất bột, chất béo, chất ngọt, chất khoáng, chất vôi, chất sắt, chất nước, và các loại sinh tố, trong một ngày, để cơ thể có đủ năng lượng hoạt động một cách tốt đẹp, và để chúng ta có thể sống lâu, sống khỏe, sống hạnh phúc.

Các nghiên cứu khoa học đã chứng tỏ là các thực vật ,rau cải, ngũ cốc ,trái cây cũng đầy đủ chất dinh dưỡng cho sức khỏe, cho nhu cầu sinh hoạt hàng ngày, của con người. Các người ăn chay (ăn lạt) vẫn sống khỏe sống thọ, không khác những người ăn mặn. Trong số các thú vật, như con voi, con tê giác, con trâu, con bò, con ngựa, là những con thú ăn thực vật, thảo mộc, nhưng rất khỏe mạnh, không khác các loài thú ăn thịt sống, như sư tử, cọp, gấu, beo. Ăn chay còn có ích lợi cho sức khỏe, như dễ tiêu hóa hơn, phòng ngừa đươc nhiểu bệnh tât chẳng hạn như sau:

– Bớt mập phì một phần vì rau cỏ nhiều chất xơ hơn, thể tích lớn hơn nên ăn no mà cơ thể không thâu vào nhiều calori. Calori đưa vào cơ thể nhiều mà không hoạt động đủ để tiêu xài đi thì sẽ sinh mập và các vấn đề sức khỏe khác. Tuy nhiên cũng nên nói ngay rằng, không phải cứ ăn chay mà người thon thả. Nếu kiêng thịt, mà lại đi ăn mì chiên dòn đầy dầu mỡ chẳng hạn, thì lại còn nhiều calori hơn thịt nữa.

– Bớt bệnh tim, đứng tim Ăn chay, nhất là ăn chay ròng làm giảm độ cholesterol vì thực phẩm chế từ thực vật không có cholesterol tiền chế. Tuy vậy cũng cần nhớ là có một số thực vật như dừa chẳng hạn, có rất nhiều chất béo bão hòa (không tốt). Và ăn chay mà ăn nhiều trứng, sữa, thì vừa mập lại vừa dễ cao cholesterol

– Bớt cao máu Người ăn chay thường có huyết áp thấp.. Lý do thì chưa biết được chính xác nhưng cũng có thể đồ chừng là cung cách sinh sống của người ăn chay, thường là đơn giản thoải mái, tự nó cũng giúp cho huyết áp khỏi bị cao. Tuy nhi ên các tiệm cơm chay, vì không có thịt cá cho ngon miệng, nên bù lại hay làm đồ ăn nhiều dầu và mặn. vì vậy ăn chay ở tiệm cũng nên coi chừng.

– Bớt bị bệnh đường ruột Người ăn chay ít bị táo bón. Thực phẩm gốc thực vật có nhiều xơ (fiber), tức là những phần dư không bổ béo gì, nhưng vì vậy, thể tích lớn, và mềm hơn, đi qua đường ruột mau hơn.

Ngoài ra còn bớt được một chứng bệnh ruột gọi là màng ruột mọc chồi ( diverticulosis) có những túi, bọng nhỏ lồi ra từ màng ruột, nhiều khi sinh viêm, đau bụng như đau ruột dư cũng nguy hiểm. Ăn đồ ăn có nhiều chất xơ thì tốt,. tuy vậy ăn thái quá cũng không hay. Đã có những người quá hăng hái mua loại ngụ cốc có nhiều cám (high bran cereal) tức làcó nhiều chất xơ rồi nhắm mắt ăn hai ba chén đầy mỗi bữa sáng đến nỗi bị nghẹt ruột phải mổ.

Tuy nhiên như đã nói ở trên ăn chay phải biết cách thay đổi món ăn cho đầy đủ chất bổ, thì không có vấn đề gì. Nếu giới hạn chỉ ăn một vài món ăn hoài thì có nhiều phần chắc là sẽ bị ảnh hưởng tới sức khỏe. Trường hợp có nhu cầu đặc biệt, như trẻ em đang tuổi lớn, bà mẹ mang thai hay cho con bú , hoặc người bệnh mới lành, thì ăn chay có thể có vấn đề (vì bị thiếu dinh dưỡng).

Thiếu chất sắt – Chất sắt cần thiết để tạo hồng huyết cầu, mà hồng huyết cầu có vai trò rất trọng yếu là mang dưỡng khí đi nuôi các tế bào ở khắp cơ thể. Vì vậy thiếu chất sắt thì sẽ bị thiếu hồng huyết cầu (anemia thường gọi là thiếu máu), người xanh xao yếu ớt. Ta từng thấy người bị bệnh sốt rét xanh như tàu lá, là tại ký sinh trùng sốt rét phá vỡ hồng huyết cầu. Thực phẩm gốc thực vật có rất ít chất sắt mà lại là thứ chất sắt khó hấp thụ qua màng ruột Nếu có ăn pha rau hay trái cây có nhiều sinh tố C, thì chất sắt hấp thụ dễ hơn. Phá lệ ăn một chút thịt cũng tốt, vì trong thịt có một chất gọi là “animal protein factor” giúp cho sắt hấp thụ qua màng ruột .

Thiếu Calcium – Calcium (chất vôi)cần thiết cho cơ thể vì nó giúp cho xương được chắc, và cũng góp phần trong các chức năng của bắp thịt, dây thần kinh, máu đông và một số phản ứng khác trong người. . Nếu ăn chay, thì đậu phụ (tào hủ) là nguồn calcium tốt, vì số lượng calcium từ sulfat calcium dùng để chế đậu phụ,còn nhiều hơn calciu có sẵn trong đậu nành tươi.

Có một số rau cỏ có calcium như cải xanh, broccoli, v.v…Nhưng chất xơ có nhiều ở rau cỏ, và chất oxalat có ở một số rau khác làm cho calcium khó hấp thụ.

Thiếu sinh tố B 12 – Thực phẩm từ thựcc vật không có sinh tố này trừ trường hợp như là ăn “chao” chế từ đậu nành cho lên men, thì sẽ có sinh tố B 12 từ những con men mà ra. Nhưng sinh tố B 12 từ những vi sinh vật này thực ra không tốt bằng sinh tố B 12 từ thịt cá.

Thiếu một vài chất đạm thiết yếu Chất đạm (protein) như những viên gạch để xây dựng và liên tục bồi bổ cơ thể. Thành phần cấu tạo chất đạm là acid amin. Cơ thể cần có hai chục thứ acid amin khác nhau. Trong số đó, có mười một thứ gọi là không thiết yếu, vì cơ thể có thể tự tổng hợp ra được. Còn chín thứ khác gọi là acid amin thiết yếu, thì bắt buộc phải đươc hấp nạp từ bên ngoài vào.

Chất đạm động vật, kể cả thịt cá, trứng sữa có đầy đủ cả 20 acid amin. Còn chất đạm thực vật (ngoại trừ đậu nành ) thì thiếu một vài cái acid amin thiết yếu. Như vậy, nếu ăn chay ròng, thì phải thay đổi các loại rau cỏ trái cây khác nhau, hoặc là pha thêm chút thịt cá trứng sữa.

Kết luận

Tóm lại, người lớn, khoẻ mạnh bỉnh thường, không có nhu cầu dinh dưỡng đặc biệt, thì ăn chay vẫn khoẻ mạnh và có nhiểu lợi ích cho sức khỏe. Nhưng phài thay đổi thực đơn và nêu có thể đươc thì nên ăn pha thêm chút thit cá trứng sữa.

Theo Tin Tức Cao Niên